Naar inclusief gezondheidsonderzoek. Een toolbox voor begrijpelijke onderzoekscommunicatie
Amber Oomen, Charlotte Swart, Kris Bevelander & Monique Koks-Leensen (HAN University of Applied Sciences & Radboud UMC)
Inleiding
2,5 miljoen volwassenen (18%) hebben moeite met lezen/schrijven.[1] Dit heeft invloed op de gezondheid. Laaggeletterden hebben vaker een lage sociaal-economische positie (SEP), leven gemiddeld 4 jaar korter en 15 jaar in minder goed ervaren gezondheid vergeleken met mensen met een hoge SEP.[2]
Deze groep moet op passende wijze worden geïnformeerd over onderzoeken naar gezondheid/zorg, maar veel informatie hierover is ingewikkeld. In onderzoeken worden daarom vooral mensen bereikt die de informatie/vragen begrijpen. Kwetsbare doelgroepen, zoals laaggeletterden, zijn ondervertegenwoordigd, waardoor een belangrijke onderzoekspopulatie wordt gemist. Dit is problematisch, want juist de wensen/behoeften van deze kwetsbare doelgroepen is belangrijk. Alleen zo kan nieuw zorgbeleid inclusief beleid worden.[3]
Een belangrijke voorwaarde voor inclusief onderzoek is toegankelijke onderzoeksinformatie middels een begrijpelijke (proefpersoon)informatiebrief (pif).
Vraagstelling
De vraagstelling van dit project is:
“Hoe kunnen de huidige templates voor onderzoekscommunicatie worden verbeterd en aangevuld met nieuwe vormen van begrijpelijke en toegankelijke informatie, zodat mensen die moeite hebben met lezen en schrijven beter bereikt worden in (gezondheids)onderzoek?”
Methode
In dit onderzoek ontwikkelen we een onderzoeksinformatietoolbox. Die bestaat o.a. uit nieuwe en minder tekstuele vormen (fotoverhalen/informatievideo’s). In een eerder project ontwikkelden we tekstuele ontwerpen (met afbeeldingen) die de basis vormen voor deze visuele informatiebrieven. Deze zijn getest met laaggeletterden mensen via experimenteel leesonderzoek (interviews met hardopdenkmethode). Daarbij onderzochten we actual en perceived comprehensibilty. De begrijpelijkheid van de tekstuele ontwerpen is vastgesteld aan de hand van de begrijpelijkheidseisen rondom stijl, structuur, inhoud en visuele vormgeving.[4]
Voorlopige resultaten
De onderzoeksdeelnemers scoren hoog op perceived comprehensibity (ze vinden de tekst begrijpelijk/duidelijk) maar laag op actual comprehensibilty (gemeten via tekstbegripscores). Dit biedt waardevolle inzichten voor ontwerpers: tijdens gebruikstesten moet naast ervaringen/meningen van laaggeletterden over hoe ze een tekst waarderen, ook tekstbegrip worden gemeten om actual comprehensibilty vast te stellen.
Verder blijken de onderzoeksdeelnemers afbeeldingen veelal over te slaan. Dit duidt mogelijk op het split-attention effect en de daarbij gepaard gaande hogere belasting van het werkgeheugen.[5] Dat effect is mogelijk groter bij laaggeletterden, die vaker lage decodeervaardigheden hebben als het gaat om afbeeldingen.[6]
Referenties
Chandler, P. & J. Sweller, ‘Cognitive Load Theory and the Format of Instruction’, Cognition and Instruction 1991-4(8), p. 293-332.
Chandler, P., S. Kalyuga & J. Sweller, ‘Managing Split-attention and Redundancy in Multimedia Instruction’, Applied Cognitive Psychology 1999-13, p. 351-371.
Filippatou, D. & P.D. Pumfrey, ‘Pictures, Titles, Reading Accuracy and Reading Comprehension: a research review (1973-95)’, Educational Research 1996-38(3), p. 259-291.
Ginns, P., ‘Integrating information. A meta-analyses of the spatial contiguity and temporal contiguity effects’, Learning and Instruction 2006-16, p. 511-525.
Guo, D. e.a., ‘Do You Get The Picture? A Meta-Analysis of the Effect of Graphics on Reading Comprehension’, AERA Open 2020-6(1), p. 1-20.
Hooijdonk, C. van & W. Spooren, ‘De rol van beeld in tekstverwerking. Een overzicht van bestaand onderzoek’, Tijdschrift voor Taalbeheersing 2011-33(3), p. 233-248.
Langer, I., F. Schultz von Thun & R. Tausch, Sich verstandlich ausdrücken, München: Ernst Reinhardt 2019.
Oomen-Delhaye, A. M. Vriend & R. de Graaf (2024). ‘Naar een visueel vonnis? Het effect van visuele kenmerken in een rechterlijke uitspaak op de begrijpelijkheid ervan. Recht der Werkelijkheid (45)1, 34-58.
Waddil, P.J. & M.A. McDaniel, ‘Pictorial enhancement of text memory: Limitations imposed by picture type and comprehension skill’, Memory & Cognition 1992-20(5), p. 472-482.
Online bronnen
Corsius, M., Monitor Begrijpelijkheid Overheidsteksten, in opdracht van Taalunie 2023. Te downloaden via: https://taalunie.org/publicaties/218/monitor-begrijpelijkheid-overheidsteksten-2022.
Pander Maat, H. & Van der Geest, T. (2021). ‘Monitor Begrijpelijke overheidsteksten.’
Onderzoekscentrum IT&Media. Arnhem: HAN University of Applied Sciences. Te downloaden via: https://open.overheid.nl/documenten/ronl-78bdbc20-16ea-4b24-b2a0-b8d2fe40034a/pdf
Pharos (mei 2022). Infosheet / mei 2022. Inclusief onderzoek. Download via: https://www.pharos.nl/infosheets/inclusief-onderzoek/
Pharos (juli 2022). Factsheet / juli 2022. Sociaal economische Gezondsheidsverschillen (SEGV). Download via: https://www.pharos.nl/factsheets/sociaaleconomische-gezondheidsverschillen-segv/
Stichting Lezen en Schrijven (2018). Feiten & Cijfers Laaggeletterdheid. De invloed van lage basisvaardigheden op deelname aan de maatschappij. Download via: https://www.lezenenschrijven.nl/informatie-over-laaggeletterdheid-nederland
[1] Stichting Lezen en Schrijven, 2018.
[2] Pharos, juli 2022.
[3] Pharos, mei 2022
[4] Langer, e.a., 2019; Pander Maat & Van der Geest, 2021; Corisus e.a. 2023: Oomen e.a. 2024.
[5] Afbeeldingen zijn effectief, als het begrijpen ervan een minimale cognitieve belasting vraagt. Is een afbeelding te complex, irrelevant of staat deze te los van de tekst, kan een negatief effect op tekstbegrip ontstaan. Chandler, Kalyuga & Sweller 1999, p. 353; Chandler & Sweller 1991; Ginns 2006; Hooijdonk & Spooren 2011, p. 242.
[6] Guo e.a. 2020, p. 4; Fillippatou & Pumfrey 2006, p. 269: ‘some research suggests that the presence of illustrations in reading material may be detrimental to the reading performance of learning disabled and poor readers’. Uit onderzoek blijkt dat minder vaardige lezers moeite hebben met relationele afbeeldingen: Waddil & McDaniel 1992.