“Eigenlijk moet je gewoon zelfvertrouwen hebben en doorzettingsvermogen”: Interculturele communicatie tijdens een studiereis naar Madrid
Laura Arroyo, Almudena Basanta, Cristina Chavarria, Mariet Raedts & Lieve Vangehuchten (Universidad Rey Juan Carlos & Universiteit Antwerpen)
Deze studie onderzoekt de ontwikkeling van interculturele communicatieve competenties (ICC) in een situatie van Action Research (Hernando Velasco, 2022). De data werden verzameld tijdens een studiereis naar Madrid, waaraan 20 studenten Zakelijk en Economisch Spaans (niveau A2 tot C1) van de Faculteit Bedrijfswetenschappen en Economie van de Universiteit Antwerpen deelnamen. De activiteiten vonden plaats tijdens vijf opeenvolgende dagen en bestonden uit een workshop over ICC aan de Universidad Rey Juan Carlos met Spaanse studenten van de Economiefaculteit, bedrijfsbezoeken in diverse economische sectoren (retail, transport, voeding, telecom en hotelwezen), een culturele uitstap met gids naar het Prado, en een bezoek aan de Belgische Ambassade en Flanders Investment & Trade.
De studie maakt gebruik van zowel kwantitatieve als kwalitatieve methoden, waaronder pre- en postenquêtes en focusgroepgesprekken. De enquêtes, gebaseerd op het werk van González Plasencia (2020), werden afgenomen met Qualtrics en richtten zich op het meten van de ICC (opgedeeld in drie dimensies: Kennis, Attitudes en Strategieën) van de deelnemers (N = 15, pre- en postmeting), evenals op het bekomen van informatie over hun talige en culturele achtergrond (N = 20). De focusgroepgesprekken, gebaseerd op gevalideerd ICC-materiaal van Vilà Baños (2007), werden opgenomen (audio) en boden de deelnemers de mogelijkheid om 18 cases die een uitdaging vormen op het vlak van ICC te bespreken en in overleg tot een consensus te komen over een ICC sensitieve aanpak.
Uit de kwantitatieve vergelijking van de pre- en posttestscores blijkt dat de groep in zijn geheel significant vooruitgang boekt voor de dimensie Strategieën (p = .006, Wilcoxon Test). De gemiddelde score lag voor deze dimensie na de reis (mediaan = 4.07) significant hoger dan voor de reis (mediaan = 3.63). Voor de andere twee dimensies werd geen vooruitgang vastgesteld: Kennis (p = .330) en Attitudes (p = .362). De kwalitatieve analyses van de open vragen en de focusgroepgesprekken tonen aan dat de zeer diverse meertalige en multiculturele achtergrond van de deelnemers een positieve invloed bleek te hebben op de houding van de groep ten opzichte van ICC en het vermogen om succesvolle interculturele en meertalige uitwisselingen te voeren. In het bijzonder zorgde de deelname van verschillende heritage speakers van het Spaans voor een positieve groepsdynamiek (Ainciburu et al., 2023).
De resultaten van deze studie dragen bij aan het groeiende veld van onderzoek naar meertaligheid in het onderwijs, en bevestigen de uitkomst van eerder onderzoek dat de diverse taalachtergronden van immigranten- en minderheidsleerlingen moeten worden beschouwd als een pluspunt, in plaats van als een belemmering voor het lesgeven en leren (Van Avermaet et al., 2018). Ook blijkt uit de resultaten dat activiteiten die expliciet gericht zijn op het ontwikkelen van meertaligheid en ICC, studenten doen groeien in hun rol als social agent (Germain-Rutherford, 2021). Dit biedt garanties op succesvolle communicatie in een professionele toekomst die zonder twijfel zal gekenmerkt zijn door een grote diversiteit qua talen en culturen op de werkvloer. In deze action-oriented benadering, die een uitgesproken gemeenschapsvormende finaliteit heeft, is het van uiterst belang dat wordt geleerd om alle middelen en competenties (cognitief, emotioneel, linguïstisch en cultureel) in te zetten bij de communicatie (North, 2022). De resultaten benadrukken dan ook de noodzaak om nieuwe onderwijsperspectieven te ontwikkelen waarin het stimuleren van meertaligheid en ICC wordt gewaardeerd en strategisch wordt gebruikt in onderwijs- en leeromgevingen. Verder onderstrepen ze het belang van het erkennen en valoriseren van de diverse achtergronden van studenten in het onderwijs, niet alleen tijdens activiteiten van internationalisering, maar ook binnen de klassieke context van het klaslokaal.
Referenties
Ainciburu, M.C., Buyse, K., Gallego-García, M. & González Melón, E. (2023). Current Approaches to Heritage Spanish and the Identity Construction of Spanish Heritage Speakers: Lessons Learnt from Five European Countries. Languages 8(281). https://doi.org/10.3390/languages8040281
Germain-Rutherford, A. (2021). Action-oriented approaches: being at the heart of the action. In Beaven, Tita; Rosell-Aguilar, Fernando (Eds), Innovative language pedagogy report (pp. 91-96). Research-publishing.net. https://doi.org/10.14705/rpnet.2021.50.1241
González Plasencia, Y. (2020) Instrumentos de medición de la competencia comunicativa intercultural en español LE/L2, Journal of Spanish Language Teaching 7(2), 163-177, https://doi.org/10.1080/23247797.2020.1844473
Hernando Velasco, A. (2022). El enfoque de la investigación en acción en ELE. In: I. Santos Gargallo & S. Pastor Cesteros Coord.), Metodología de la investigación en la enseñanza-aprendizaje del español como segunda lengua (2L)/lengua extranjera (LE), Arco Libros, pp. 191-210
North, B. (2022). The CEFR Companion Volume and the Action-oriented Approach. Italiano LinguaDue 2. https://doi.org/10.54103/2037-3597/19566
Van Avermaet, P., Slembrouck, S., Van Gorp, K., Sierens, S., & Maryns, K. (Eds.). (2018). The multilingual edge of education. https://doi.org/10.1057/978-1-137-54856-6
Vilà Baños, R. (2007). Comunicación intercultural, Secretaría General de Educación, España.