Single Case Studie Onderzoek naar de Verdeling van Aandacht en Interacties in het Kleuteronderwijs
Thibaut Duthois, Ruben Vanderlinde, Piet Van Avermaet & Maribel Montero Perez (Universiteit Gent)
De vroege kinderjaren vormen een kritieke fase in de taalontwikkeling van kleuters (Suskind et al., 2018), vooral voor kwetsbare leerlingen is de kleuterklas daarbij een cruciale context (Degotardi & Gill, 2017). Echter, onderzoek in de peuterklas heeft aangetoond dat niet alle kinderen gelijke toegang hebben tot taalontwikkelingskansen en dat de meest kwetsbare kleuters vaak niet betrokken zijn bij hoogwaardige interacties met hun leerkrachten (Peleman, et al., 2019). Bovendien geeft onderzoek aan dat deze kinderen bovenal voordeel halen uit interacties waarbij zij direct betrokken zijn, met de volle aandacht van de leerkracht (Rowe & Snow, 2020). Er is echter weinig geweten over de aandachtsprocessen en de aandachtsverdeling van leerkrachten (Chaudhuri et al., 2022), zeker in de context van taalontwikkeling in het kleuteronderwijs. Daarom onderzoeken we in deze studie tijdens twee taalleermomenten de interacties van een kleuterleerkracht met twee meertalige en twee eentalige kleuters (n=4) en hoe ze daarbij haar aandacht verdeelt.
De volgende onderzoeksvragen worden gesteld:
- Hoe verdeelt een leerkracht haar aandacht over kleuters?
- Hoe staat de aandachtsverdeling van een kleuterleerkracht in verhouding tot de interactieverdeling?
- Wat beïnvloedt de aandacht van een leerkracht?
Dit onderzoek gebruikt mixed method datatriangulatie om deze onderzoeksvragen te beantwoorden. Mobiele eye tracking werd gebruikt om de aandachtsverdeling van een kleuterleerkracht te onderzoeken tijdens een voorleesactiviteit (formeel taalleren) en een fruitmoment (informeel taalleren) met vier kleuters. Via mobiele eye tracking werd de totale dwell time berekend, het aantal milliseconden dat de blik van de leerkracht op een kind gericht is. Daarnaast werden de formele en informele activiteit geanalyseerd aan de hand van een literatuurgebaseerd codeerschema dat zowel de hoeveelheid van de interacties per kind als de kwaliteit ervan in kaart brengt (Justice et al., 2018; Marianne Verhallen & Walst, 2011; Vanparys et al., 2023). Tot slot werd de leerkracht gevraagd om te reflecteren op haar aandachtspatronen tijdens een stimulated recall interview onmiddellijk volgend op de eye tracking. De leerkracht beoordeelde de taalachtergrond, taalvaardigheid, het gevoel van erbij horen en sociale vaardigheden van de focuskinderen aan de hand van vier kleurencodes om zo de mogelijke ongelijkheidsmechanismen bloot te leggen en te verklaren.
De resultaten van de mobiele eye-tracking analyse tonen dat de aandacht (dwell time) van de kleuterleerkracht niet gelijk verdeeld is (Chaudhuri et al., 2022; Goldberg et al., 2021), waarbij het meest mondige, eentalige kind de meeste aandacht krijgt (zie Afbeelding 1). De verwachte tweedeling tussen ééntalige en meertalige kinderen werd niet teruggevonden. Andere factoren zoals spreekdurf en aandachtsprocessen van de leerkracht spelen een grote rol. Uit het interview konden bewuste en onbewuste aandachtsprocessen onderscheiden worden (Goldberg et al., 2021; Theeuwes, 2010). De onbewuste processen die vooral gericht waren naar de ééntalige, mondige kleuter bleken het meest frequent en invloedrijk te zijn (Goldberg et al., 2021). Er is daarom een groot potentieel in het bewust maken van onbewuste aandachtsprocessen om zo in te spelen op impliciete ongelijkheidsmechnaismen op leerkrachtniveau. Aandachtsverdeling blijkt een betekenisvolle variabele te zijn in de context van taalontwikkeling in het kleuteronderwijs aangezien dezelfde patronen te herkennen waren in de aandachtsverdeling als in de kwaliteit en kwantiteit van leerkracht-kleuter interacties.
Referenties
Chaudhuri, S., Muhonen, H., Pakarinen, E., & Lerkkanen, M.-K. (2022). Teachers’ Focus of Attention in First-grade Classrooms: Exploring Teachers Experiencing Less and More Stress Using Mobile Eye-tracking. Scandinavian Journal of Educational Research, 66(6), 1076–1092. https://doi.org/10.1080/00313831.2021.1958374
Degotardi, S., & Gill, A. (2017). Infant educators’ beliefs about infant language development in long day care settings. Early Years, 39(1), 97–113. https://doi.org/10.1080/09575146.2017.1347607
Goldberg, P., Schwerter, J., Seidel, T., Müller, K., & Stürmer, K. (2021). How does learners’ behavior attract preservice teachers’ attention during teaching? Teaching and Teacher Education, 97, 103213. https://doi.org/10.1016/j.tate.2020.103213
Justice, L. M., Jiang, H., & Strasser, K. (2018). Linguistic environment of preschool classrooms: What dimensions support children’s language growth? Early Childhood Research Quarterly, 42(2018), 79–92. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2017.09.003
Marianne Verhallen, & Walst, R. (2011). Taalontwikkeling op school. Uitgeverij Coutinho.
Rowe, M. L., & Snow, C. E. (2020). Analyzing input quality along three dimensions: Interactive, linguistic, and conceptual. Journal of Child Language, 47(1), 5–21. https://doi.org/10.1017/S0305000919000655
Suskind, D. L., Leung, C. Y. Y., Webber, R. J., Hundertmark, A. C., Leffel, K. R., Suskind, E., Hernandez, M. W., & Graf, E. (2018). Development of the Survey of Parent/Provider Expectations and Knowledge (SPEAK). First Language, 38(3), 312–331. https://doi.org/.org/10.1177/0142723717737691
Theeuwes, J. (2010). Top–down and bottom–up control of visual selection. Acta Psychologica, 135(2), 77–99. https://doi.org/10.1016/j.actpsy.2010.02.006
Vanparys, S., Debeer, D., & Van Keer, H. (2023). What’s the Difference? Interactive Book Reading With At-Risk and Not-At-Risk 1st- and 2nd-Graders. Journal of Research in Childhood Education, 1–22. https://doi.org/10.1080/02568543.2023.2237559